ADHD
ADHD wordt in het diagnostisch handboek DSM-IV-TR opgesplitst in vier verschillende typen.[3] Personen met de meest in het oog springende vorm van ADHD zijn beweeglijk, onrustig en minder voorspelbaar in hun motoriek en in hun denken. Ze zijn gevoelig voor prikkels van buitenaf, maar zoeken de prikkels zelf op wanneer die ontbreken.
Het "aandachtstekort" slaat niet op onvoldoende aandacht krijgen. Wel kan iemand met ADHD onvoldoende aandacht schenken aan zijn of haar omgeving doordat het niet goed mogelijk is om de aandacht bij één ding tegelijk te houden (concentratiegebrek). Iemand met ADHD is snel afgeleid.
Hyperactiviteit kan zich uiten door lichamelijke onrust, maar ook door innerlijke onrust en impulsiviteit. Bij hyperactiviteit kan er ook sprake zijn van overmatige beweeglijkheid. Deze beweeglijkheid is door ADHD'ers vaak moeilijk te onderdrukken. Sommige ADHD'ers lijken zelf weinig tot niet bewust van hun eigen beweeglijkheid tot zij hierop gewezen worden. De mate en manier van beweeglijkheid is voor elke ADHD'er verschillend. Sommigen maken voornamelijk grote bewegingen met benen of armen, sommigen friemelen meer met de vingers en handen. De beweeglijkheid kan in verschillende situaties ontstaan of verergeren. Over het algemeen zijn dat situaties met stress of een drukke omgeving (een situatie waarin veel prikkels moeten worden verwerkt).
Impulsiviteit betekent dat indrukken worden gevolgd door bijbehorend handelen. De handelingen moeten direct plaatsvinden en kunnen niet worden uitgesteld. Handelingen die eenmaal in gang zijn gebracht kunnen niet meer worden gestopt en moeten eerst worden afgemaakt. Afhankelijk van de situatie waarin zich de impulsiviteit voordoet kan deze tot problemen leiden. Er kan vaak minder goed onderscheid worden gemaakt tussen belangrijke en minder belangrijke zaken. Bij taken worden dan verkeerde prioriteiten gelegd.
De combinatie van bewegelijkheid en impulsiviteit zijn kenmerkend voor het drukke gedrag van personen met ADHD.
|
Reactieve hechtingsstoornis
Kinderen die aan deze stoornis lijden, slagen er niet in om zich op een gepaste wijze emotioneel te hechten aan hun ouders of anderen die voor hen zorgen. De oorzaak kan liggen in verwaarlozing (affectief, emotioneel of onthouden van fysieke basisbehoeften) of mishandeling (geestelijk of lichamelijk), maar kan ook ontstaan als het kind onvoldoende gelegenheid krijgt om emotionele banden te vormen, bijvoorbeeld als het regelmatig andere verzorgers krijgt.
Geremde type -> Ash in zijn kindertijd, tot een jaar of 10/11
Emotioneel zijn de relaties korter en oppervlakkiger dan normaal. Het kind gedraagt zich overdreven waakzaam, weigert toenadering van verzorgers, verzet zich tegen troosten en spelen en kan sociaal geïsoleerd raken. Het kind voelt zich steeds afgewezen en niet gewenst, reageert vaak onvoorspelbaar en gedraagt zich tegenstrijdig; het kind kent een aanhoudende toestand van stress en hulpeloosheid en zal als reactie hierop ernstig verstoorde emoties en gedragingen laten zien.
Ontremde type (ICD-10) -> Hoewel het zeker veel beter werd, vertoonde Ash hier ook kenmerken van naarmate hij ouder werd en schijnbaar betere relaties opbouwde.
Het kind van het ontremde type maakt weinig onderscheid tussen vertrouwde en onbekende personen. Het kind vertoont aanklampend gedrag en gaat erg vrij en overvriendelijk om met volwassenen. Meestal staat het kind bekend als ‘allemansvriendje’, omdat het geen normale affectie kent en grenzeloos is in het aangaan van relaties en vriendschappen. Het kind vraagt veel (negatieve) aandacht, gedraagt zich soms onbeleefd, kent geen berouw en zal naar willekeurige volwassenen gaan voor het vervullen van behoeftes. Soms treedt er een overmatig sterke binding op, ook bij relatief onbekenden. Het kind is verminderd gevoelig voor straf of pogingen om het gedrag te corrigeren.
Gedragskenmerken
- Gedragskenmerken- en problemen die worden beschreven zijn o.a.:
- Ongenuanceerde affectie jegens vreemden
- Weigeren om affectie te tonen naar familieleden
- Stelen, liegen zonder reden, wreedheid jegens dieren
- Vernieling van eigendommen
- Ongepast seksueel gedrag
- Gebrek aan berouw en sociopathisch gedrag
- Vermijden van oogcontact -> Als kind
|
Antisociale persoonlijkheidsstoornis
Het DSM-IV definieert de antisociale persoonlijkheidsstoornis als een pervasief patroon van veronachtzaming en schending van de rechten van anderen dat zich openbaart vanaf het 16e levensjaar. De diagnose dient aan de volgende voorwaarden te voldoen: Deze is wat moeilijk, aangezien Ash maar 17,5 jaar oud was bij zijn arrestatie
A: Een algeheel patroon van gebrek aan achting voor en schending van de rechten van anderen, vanaf het vijftiende jaar aanwezig en tot uiting komend in diverse situaties, zoals blijkt uit drie (of meer) van de volgende kenmerken:
- niet in staat zich te conformeren aan de maatschappelijke norm dat men zich aan de wet moet houden, zoals blijkt uit het bij herhaling tot handelingen komen die een reden voor arrestatie kunnen zijn
- oneerlijkheid, zoals blijkt uit herhaaldelijk liegen, het gebruik van valse namen of anderen bezwendelen ten behoeve van eigen voordeel of plezier
- impulsiviteit of onvermogen ‘vooruit te plannen'
- prikkelbaarheid of agressiviteit, zoals blijkt uit bij herhaling komen tot vechtpartijen of geweldpleging
- roekeloze onverschilligheid voor de veiligheid van zichzelf of anderen
- constante onverantwoordelijkheid, zoals blijkt uit het herhaaldelijk niet in staat zijn geregeld werk te behouden of financiële verplichtingen na te komen
- gebrek aan berouw, zoals blijkt uit de ongevoeligheid voor of het rationaliseren van het feit anderen gekwetst, mishandeld of bestolen te hebben
B: De leeftijd is ten minste achttien jaar.
C: Er zijn aanwijzingen voor een gedragsstoornis beginnend vóór het vijftiende jaar.
 Het antisociale gedrag komt niet uitsluitend voor in het beloop van schizofrenie of manische episodes.
De WHO's International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems, tenth edition (ICD-10) beschrijft de dissociale persoonlijkheidsstoornis.[2] Voor een diagnose moet aan ten minste drie van de onderstaande criteria zijn voldaan:
- Een harteloze ongevoeligheid voor de gevoelens van anderen
- Onverantwoordelijkheid en een langdurige onverschilligheid voor sociale normen, waarden en regels
- Een onvermogen tot het aangaan van langdurige relaties, hoewel er geen moeite is met het aangaan van relaties -> Is niet helemaal vastgesteld kunnen worden door Ash’ leeftijd
- Lage frustratie-tolerantie en een lage drempel voor agressie -> Soms, hij heeft hier mee leren omgaan.
- Onvermogen tot het ervaren van schuld of om te leren uit ervaring, bijvoorbeeld straf
- Bereidheid om anderen de schuld te geven of het rationaliseren van het schadelijke gedrag
Mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis zijn vaak heel charmant en innemend, maar ze kunnen door impulsiviteit en gebrek aan inlevingsvermogen snel in conflicten terechtkomen. Ze zijn niet bang aangelegd en hebben moeite de consequenties van hun handelingen in te zien. Berouw, empathie of schuldgevoel komt bij AsPS-lijders niet of slechts in verminderde mate voor omdat zij niet of in verminderde mate kunnen empathiseren met anderen; dat wil zeggen dat het inlevingsvermogen en het vermogen om zich in een ander te verplaatsen verminderd aanwezig is of geheel ontbreekt. Het uit zich vooral door versterkt egocentrisch gedrag, waarbij het eigenbelang vaak of altijd boven dat van anderen prevaleert. Personen met deze persoonlijkheidsstoornis hebben meestal geen problemen met het uitbuiten van anderen voor hun eigen voordeel of plezier en kunnen manipulatief of bedrieglijk zijn tegenover anderen. Ze bereiken dit door middel van humor, oppervlakkige charme of intimidatie en geweld. AsPS-lijders gedragen zich vaak arrogant, denken negatief over anderen en hebben een gebrek aan berouw voor hun schadelijke handelingen. Typerend voor iemand met een antisociale persoonlijkheidsstoornis, is bijvoorbeeld het aanwenden van "sociaal wenselijk gedrag" om uit eigenbelang een doel te bereiken, ook al gaat dat ten koste van de ander. Bij AsPS is het antisociale gedrag echter geen bewuste keuze, hoewel dit vaak wel zo overkomt op de omgeving.
Het komt ook voor dat een AsPS-patiënt zich aardig en sociaalvoelend voordoet. Dit noemt men "aangeleerd sociaal wenselijk gedrag"; dit is echter slechts cognitief, verstandelijk en rationeel aanwezig: het komt niet voort uit intrinsieke emoties. Toch kan het sociaal wenselijke gedrag ook aangewend worden op manieren die ertoe leiden dat de patiënt dermate socialiseert, dat hoewel van genezing geen sprake is, het aangeleerde gedrag als copingmechanisme de patiënt het gedrag laat vertonen dat zeer nauw overeenkomt met dat van een gezond persoon, ook in het voordeel van de omgeving.
|
Psychopathie (niet op alle vlakken)
Hervey Cleckley, een psychiater, beschreef in 1941 de stoornis in zijn boek The Mask of Sanity, vernoemd naar het feit dat psychopaten zich normaal kunnen voordoen en met een masker hun psychische stoornis verbergen. De zestien kenmerken volgens Cleckley:
- Oppervlakkige charme en normale tot bovengemiddelde intelligentie
- Afwezigheid van wanen en irrationeel denken
- Gebrek aan angst of andere neurotische symptomen, is kalm en verbaal soepel
- Onbetrouwbaarheid, veronachtzaming van verplichtingen en geen gevoel van verantwoordelijkheid
- Leugenachtig gedrag en onbetrouwbaarheid
- Ongepland antisociaal gedrag
- Antisociaal gedrag met inadequate motieven
- Slecht beoordelingsvermogen of falen om te leren uit ervaringen (straffen)
- Pathologisch egocentrisme en afwezigheid van liefde en gehechtheid
- Afwezigheid van diepe en blijvende emoties
- Het ontbreken van zelfinzicht en onvermogen zichzelf te zien zoals anderen dat doen
- Ondankbaarheid voor vriendelijkheid en vertrouwen
- Hinderlijk gedrag, vulgariteit, grofheid, snelle stemmingswisselingen, streken voor entertainment
- Geen geschiedenis van echte zelfmoordpogingen
- Onpersoonlijk en triviaal seksleven
- Het ontbreken van een levensplan en een geordend leven, behalve voor destructieve doeleinden
Psychopathie Checklist Hare - Revised (PCL-R), verkorte versie:
Factor 1 (primaire psychopathie)
- Oppervlakkige charme en welbespraaktheid
- Gevoelens van grandiositeit
- Pathologisch liegen -> Ash liegt best veel, maar nu niet pathologisch
- Manipulatief en sluw gedrag
- Gebrek aan berouw of schuld
- Ontbreken van emotionele diepgang (vluchtige emoties)
- Kil en/of gebrek aan empathie
- Geen verantwoordelijkheid nemen voor het eigen gedrag
Factor 2 (secundaire psychopathie)
- Prikkelhongerig en afkeer van verveling
- Parasitaire levensstijl -> Te jong om vast te stellen, al had hij wel 2 baantjes
- Ontbreken van doelen op lange termijn
- Gebrekkige beheersing van het gedrag -> Soms, maar hij heeft best veel geleerd
- Impulsiviteit
- Onverantwoordelijk gedrag
- Jeugdcriminaliteit
- Gedragsproblemen in de (vroege) jeugd
- Schending van voorwaardelijke invrijheidsstelling of proeftijd
- Criminele veelzijdigheid
Emotionele tekorten
Psychopaten vertonen ernstige emotionele afwijkingen zoals gebrek aan empathie, berouw, schuldgevoel en angst en vluchtige emoties en het ontbreken van emotionele diepgang. Vaak wordt er verondersteld dat psychopaten volledig emotieloos zijn, maar dit is niet waar. Psychopaten voelen alle mogelijke emoties die er zijn (behalve empathie en berouw), maar hebben in tegenstelling tot gezonde personen meer actieve stimulatie nodig om een emotie te voelen. De emoties van een psychopaat zijn vaak plotseling opkomend en intens, maar vervagen ook snel weer. Het gebrek aan empathie wordt echter nog onderzocht: uit een Nederlands onderzoek blijkt namelijk dat psychopaten wel empathie hebben, maar dit meestal niet gebruiken, behalve wanneer dit hen nadrukkelijk wordt gevraagd. Naar aanleiding van deze resultaten wordt er gezocht naar een behandeling die ervoor kan zorgen dat psychopaten zich gaan inleven in andere mensen.
Typerend aan de psychopathische persoonlijkheidsstoornis is dat de patiënten wel in staat zijn tot het veinzen van hun ontbrekende emoties, zodanig dat zij normaal overkomen op anderen en niet ontdekt of gediagnosticeerd worden. Onderzoek heeft aangetoond dat zij dit zelfs beter kunnen dan normale personen.
Gebrek aan angst
Psychopaten kunnen een gebrek aan angst tonen in diverse situaties. Uit onderzoek bleek al een verminderde of afwezige schrikreactie en afwezigheid van bijvoorbeeld zwetende handen. Dit betekent niet dat psychopaten helemaal geen angst voelen. Sommige psychopaten voelen wel angst en anderen juist niet of nauwelijks. Er is bij psychopaten vaker een sterkere prikkel nodig om angst te voelen, maar ook om deze te herkennen. Zo hebben psychopaten een verminderd vermogen om gevaar te herkennen. Als gevolg van het ontbreken van emotionele diepgang in tegenstelling tot slechts vluchtige emoties wordt er vooralsnog minder sterke angst gevoeld in vergelijking met gezonde personen.
Antisociale levensstijl
Psychopaten staan bekend om een antisociale levensstijl die zich kenmerkt door seksuele losbandigheid of verdenking hiervan, korte relaties, impulsiviteit, een nomadisch bestaan, pathologisch liegen, het nemen van risico en hun behoefte aan stimulatie, waarbij ze meestal veel drugs en/of alcohol gebruiken.
Deze kenmerken worden vooral gezien bij psychopaten die zijn verwaarloosd of mishandeld in hun jeugd. Psychopaten hebben wel aangeboren emotionele tekorten, maar van een afwijkende of antisociale levensstijl is meestal geen sprake. Deze kenmerken ontwikkelen zich meestal pas vanaf de puberteit en worden getriggerd of veroorzaakt door externe factoren.
Geweldpleging en criminaliteit
Het risico op geweldpleging door een psychopaat kan toenemen als gevolg van externe factoren zoals kindermishandeling, stigmatisering en demonisering van psychopathie, echtscheiding, financiële problemen, het verlies van een geliefde of afwijzing door vrienden en familie.
Relaties met anderen
Net als gezonde mensen houden psychopaten van hun echtgenoten, kinderen, vrienden en familieleden op hun eigen manier en kunnen verdriet voelen over het verlies van deze personen. Psychopathie wordt ook niet gekenmerkt door een totaal gebrek aan empathie en normale emoties.
Psychopaten hebben als gevolg van hun gebrek aan empathie vaak korte en oppervlakkige relaties en blijken vaak meerdere kinderen bij verschillende partners te hebben. Ze kunnen door hun behoefte aan afwisseling regelmatig verhuizen, soms zonder de omgeving vooraf in te lichten.
In tegenstelling tot de huidige visie dat psychopaten volledig egoïstisch zijn, kunnen ze zich wel altruïstisch gedragen en ook de belangen van mensen waar zij een relatie mee onderhouden behartigen. Uit een onderzoek bleek dat ook extreme psychopaten in staat zijn om hun zorg voor anderen te tonen. Egoïsme is ook niet beschreven als een kenmerk van psychopathie.
Andere kenmerken van psychopathie zijn:
- Een verminderd reukvermogen en gebrek aan walging
- Het vaker gebruiken van woorden als "daarom", "omdat" en "als gevolg van"
- Langer nadenken voor een antwoord wordt gegeven, vaker "uhm" of "uh"
- Het vaker hebben over basisbehoeften zoals geld en eten
- Een voorkeur hebben voor bittere smaken
- Veel handgebaren maken tijdens het praten
- Obsessieve compulsieve stoornis
- Het constant aanraken van het eigen haar
- Bedplassen, brandstichten en wreedheid jegens dieren in de kinderjaren
- Slecht zijn in tekenen of een slordig handschrift
- Hoge of abnormale pijngrens
- Gebrek aan richtingsgevoel en ruimtelijk inzicht
- Disharmonische intelligentie
- Van woedend naar kalm gaan in een ogenblik
- Kan van erg stil naar levendig gaan
- Sociale kameleon
|
