10 november 1938, 01:25 – Duitsland
Het was stil op straat. Heel stil. Maar wat een vreedzame en rustige nacht in november leek te zijn, werd ruw verstoord door het luid gerinkel van gebroken glas. Er klonk een ijzige gil, gevolgd door een oorverdovend kabaal, dat hard en vreemd aanklonk in de stilte van de nacht. Het joelende geschreeuw werd luider en het geluid van brekend glas bleef aanhouden. Een storm van geweld raasde vervolgens door heel Duitsland, waarin duizenden synagogen in vlammen opgingen en de Joodse winkels en bedrijven de hoogste prijs betaalde. Alles werd kort en klein geslagen en ook de huizen, scholen, begraafplaatsen en ziekenhuizen van de Joodse gemeenschap moesten het ontgelden. Brandjes die die nacht ontstonden mochten door de brandweer niet geblust worden en ook was het de politie, SS en Gestapo (Geheime Staatspolizei) verboden om in te grijpen. Deze werden alleen door de staat ingezet voor het voorkomen van plunderingen - omdat de staat de bezittingen van de Joden zelf wilde toe-eigenen.
De nacht van 9 op 10 november 1938 zal voor altijd bekend staan als de Kristallnacht, een pogrom georganiseerd door de Nazi’s, wat de eerste grote aanval op de Joden sinds Hitler zijn machtsovername in 1933 bleek te zijn. Op straat werden Joden in elkaar geslagen, hun bezittingen vernield en tienduizenden van hen gearresteerd. En naast het vele glaswerk dat die nacht sneuvelde, waar Kristallnacht tevens zijn naam aan te danken heeft, kostte deze terreurgolf van geweld het leven van zo’n 236 Joodse burgers.
13 november 1938, 10:31 – De grote zaal van Montreuxe
Ver weg van al het geweld, ergens op het platteland in Zwitserland, waren de leerlingen van Montreuxe zich nog van geen kwaad bewust. Het alledaagse leven was vanochtend op deze zondag in november zo als iedere zondag van start gegaan: rustig en ontspannen. Toch hing er een spanning in de lucht die niet te missen was. Docenten gedroegen zich meer dan vreemd en de post was al dagen niet meer binnengekomen. Een mededeling dat Herr Hartmann, het schoolhoofd, alle leerlingen bijeen wilde hebben in de grote zaal op een zondagochtend om 9:30 uur kon vervolgens alles behalve goed nieuws betekenen.
Het schoolbestuur had het nieuws over de Nacht van het gebroken glas een aantal dagen geleden ontvangen, samen met tientallen boze brieven van ouders die zich nu nog meer zorgen maakte over het welzijn van hun kostbare kroost. Niet langer pikte zij dat hun kinderen les kregen en onder één dak woonde met het Joodse gespuis. Er moest iets gebeuren, er moest iets veranderen; en wel nu.
Herr Hartmann opende zijn speech met een aantal algemene woorden, maar sneed al gauw het onderwerp aan waarvoor hij de leerlingen had laten komen: Kristallnacht. Kort, koud en zakelijk – en zonder in al te veel detail te treden – vertelde Hartmann over wat er in de nacht van 9 op 10 november in het Derde Rijk zich had afgespeeld. Emotieloos somde hij alle gruwlijkheden op die die nacht hadden plaats gevonden, waarbij er geen greintje medelijden van afkon. Hartmann sloot zijn speech af met de woorden dat dit – nu ze hier toch waren – daarnaast ook een goed moment was om de nieuwe schoolregels bekent te maken. Het waren schoolregels die het schoolbestuur naar aanleiding van de boze brieven die ze van de ouders hadden ontvangen, opgesteld hadden.
Na het opsommen van de nieuwe schoolregels, gleden de ogen van Herr Hartmann nog éénmaal door de zaal. ‘Dit was het voor vandaag, jullie kunnen vertrekken.’ Deelde hij de leerlingen mee, die de gehele tijd ademloos aan zijn lippen hadden gehangen. Hartmann daalde het kleine podium af en samen met de aanwezige docenten verliet hij de grote zaal. Na het vertrek van het schoolhoofd en diens gevolg, laaide het geroezemoes op. Stemmen vulde de ruimte en stoelen werden naar achter geschoven.
Herr Hartmann en de rest van de docenten hebben zojuist de ruimte verlaten. De leerlingen mogen nu doen en laten wat ze willen, zolang ze zich maar aan de (nieuwe) schoolregels houden. Voorzitter van de Gentlemen’s Club Klaus Kahl had Hartmann zijn speech woord voor woord gevolgd en wist wat hij moest doen. De club moest zo snel mogelijk bijeenkomen. Het was tijd dat de club actie ondernam. Het schoolbestuur had nieuwe regels gemaakt en zij konden niet achterblijven. Het was namelijk nog steeds de Gentlemen’s Club die in de gangen van Montreuxe de diensten uitmaakten. Met de komst van de nieuwe regels, moesten er wat zaken op orde worden gesteld. Daarom verspreidde Klaus het woord onder zijn leden dat de clubvergadering over vijf minuten van start zou gaan in hun hoofdkwartier. Aanwezigheid was verplicht.
De reacties onder de leerlingen na het horen van Hartmann’s speech zullen verschillend zijn. De een is in shock, de ander sprakeloos. Maar aangedaan door het nieuws of niet; de dag gaat door en het leven verder.
13 november 1938, 12:03
De toespraak van Herr Hartmann is slechts enkele uren geleden, maar heeft zijn effect niet gemist. De gevolgen van Kristallnacht dringen tot ver binnen de muren van Montreuxe door en of de studenten willen of niet; de nieuwe regels beïnvloeden hen allemaal.
Het duurde dan ook niet lang voordat de heren van de Gentlemen’s club gehoor gaven aan de oproep van hun voorzitter en zich verzamelden in het hoofdkwartier van de prestigieuze club. De sfeer die heerste tijdens deze spoedbijeenkomst was grimmig. Hoe kan het ook anders? Juist op dit kantelpunt lijkt de club van binnen te wankelen. Waar eerder Ryker Montreuxe al noodgedwongen moest verlaten en daarbij de positie van secretaris onvervuld liet, is vicevoorzitter Wolfgang bij het ochtendgloren door zijn vader van de Zwitserse kostschool afgehaald en herplaatst op een voorname nazi-school in het hart van Duitsland.
Het verlies van twee van zijn vertrouwelingen maakt het kloppende hart van de club echter alles behalve vleugellam. Klaus Kahl was bij aanvang van deze bijeenkomst vastbesloten om orde op zaken te stellen binnen de school, te beginnen bij de club zelf. De benoeming van Ingvar als secretaris stond aanvankelijk voor een latere bijeenkomst gepland, maar is gezien de situatie en de noodzaak om als één front naar buiten te treden naar voren gehaald. Echter niet voordat hij de Zweed en vervolgens Finlay, Salvatore, Luca, Niklas, Aleksey en de andere buitenlandse studenten zichzelf heeft laten uitspreken over de gebeurtenissen om zo genadeloos het onkruid eruit te kunnen halen. Voor twijfelaars of zwakkelingen is niet langer plaats binnen de befaamde club. Hoewel de positie van vicevoorzitter openstaat, is besloten niemand overhaast te benoemen. Gegadigden voor de functie kunnen zich bij hun geliefde voorzitter melden. Wie geschikt wordt bevonden en ook in de nieuwe realiteit van Montreuxe loyaal blijft, zal de tijd moeten uitwijzen… Nog voordat de volgende bijeenkomst plaats zal vinden, zal de knoop worden doorgehakt. In deze bijeenkomst is hoe dan ook overduidelijk de toon van de rest van het academisch jaar gezet: de tijd van neutraliteit is voorbij. Sta je niet met hen, dan ben je tegen hen. En voor wie tegen hen is, kent de club geen genade.
Het lijkt er daarmee op dat Dagmar juist op tijd de dans is ontsprongen door gehaast haar koffers te pakken nadat zij door een lagerejaars is ingeseind dat Aleksey tijdens deze clubbijeenkomst het geheim van haar ware identiteit in openbaarheid heeft gebracht. Dat doet de fluisteringen echter niet stoppen en ook Herr Hartmann is ter ore gekomen dat een Joodse aan het hoofd van de schoolkrant stond. Nog zo’n fout zou hij zich niet kunnen veroorloven tegenover de ouderraad die de ontwikkelingen binnen de school van hun oogappels met haviksogen volgen. Daarom heeft Herr Hartmann zijn zoon Oskar eigenhandig aangesteld als nieuw hoofd, om er via die weg censuur op uit te kunnen oefenen en er zeker van te zijn dat de inhoud van de schoolkrant in lijn is met het schoolbeleid.
Het is momenteel even na twaalf en het zal niet moeilijk te raden zijn wat het onderwerp van gesprek zal zijn tijdens de wekelijkse zondag brunch. Studenten die geen hap door hun keel krijgen kunnen hun toevlucht zoeken elders in Montreuxe, maar deze struisvogeltactiek zal niet voor lang werken. Buiten schijnt een waterige novemberzon als een soort baken van hoop, al is dit voor sommigen slechts een schrale troost: het leven op de kostschool zal nooit meer hetzelfde zijn.
