Humanity

Adolf Hitler. Jozef Stalin. Mao Zedong. Kleiner: Anders Breivik. Seung-Hui Cho. Ted Bundy. In de geschiedenis: Maximilien Robespierre. Andrew Jackson. Genghis Khan. Wat hebben deze negen met elkaar te maken?

Alle negen hebben ze afschuwelijke moorden begaan of de orders daartoe gegeven. Zij zijn de verpersoonlijking van het kwaad. Monsters. Demonen om kinderen mee bang te maken. Mensen, wij, hebben hen gedemoniseerd. Net zoals wij de mensen die martelen, mensen die hun macht misbruiken en nazi's demoniseren. Waarom? Omdat al deze voorbeelden net als wij allemaal, mensen zijn.

Iedereen wil zichzelf als de heldhaftige hoofdpersoon in zijn verhaal zien. De goede. Wij staan boven dat soort gedrag. We zouden het anders doen. Deze afschuwwekkende voorbeelden ontnemen we ook nog hun menselijkheid. Allemaal zodat we iets kunnen ontkennen wat maar al te duidelijk is: Wij hadden dat kunnen zijn.

Zeker, niet iedereen heeft het in zich om een moordlustige dictator of een gevreesde seriemoordenaar te worden. Velen die het in zich hebben zullen een ander pad kiezen. Maar we hebben het allemaal in ons om een Nazi te worden, of om macht te misbruiken. Zelfs om te martelen. Er zijn tal van psychologische experimenten gedaan: Maak een gevangenis, neem willekeurige vrijwilligers en deel ze in als gevangenen of bewaker. Al snel beginnen de bewakers de gevangenen te treiteren en te vernederen. Of neem een klas school kinderen, die allemaal denken dat ze nooit een Nazi zouden zijn geworden. Met de juiste manipulatie lukt het een doodgewone geschiedenisleraar om ze eenzelfde ideologie te laten geloven. Een heel simpel voorbeeld: Wie 300 jaar geleden was geboren had slavernij doodnormaal gevonden. De mannen onder ons hadden misschien meegevaren op een slavenschip om meer slaven op te halen. We hebben het allemaal in ons om afschuwelijke dingen te doen.

Maakt ons dat slecht? Niet in onze eigen ogen. De dierenrechtenactivist die wetenschappers bedreigt, en de conservatieve christen die een abortusarts neerschiet doen dat allen uit de overtuiging dat dat goed is. De een doet dat om de dieren te beschermen, de andere doet dat paradoxaal genoeg om wat hij als moord ziet een halt toe te roepen. Ook zij zijn in hun verhaal de held. Als jullie dezelfde opvoeding hadden gehad als zij, hadden jullie misschien hetzelfde gedaan.

Het is deze waarheid die ervoor zorgt dat wij hen hun menselijkheid afnemen. We zien ze als monsters, zodat de illusie dat wij anders zijn in stand blijft. Maar wij zijn niet anders. Als wij hun leven hadden geleefd was er grote kans dat we hetzelfde hadden gehandeld. Je hoeft niet voor een spiegel te staan en drie keer bloody mary te roepen om een demon te zien. Jij bent de demon in de spiegel.

Is dit slecht? Nee. Goed en kwaad zijn relatief. Wat jij goed vind vind een ander slecht, en andersom. Jij vindt misschien dansen op muziek leuk. Een radicale moslim in Afghanistan zou dat juist afschuwelijk vinden. Omgekeerd vind jij het afschuwelijk als hij zich opblaast op een druk plein, terwijl dat voor hem juist de grootst denkbare heldendaad is. Goed en kwaad zijn relatieve begrippen, die hun betekenis ontlenen aan de cultuur waarin je bent opgegroeid. Alle kompassen wijzen naar het noorden. De morele kompassen van mensen wijzen ook naar het noorden, maar het noorden ligt niet voor iedereen op dezelfde plaats. Een absoluut goed en een absoluut kwaad bestaan niet. Het zijn rustgevende illusies, mooie illusies, maar desalniettemin nog steeds niet meer dan dat.

Maar wat is dan het goede aan onze menselijkheid? Er zitten een hoop fouten en problemen in ons, maar ook een aantal mooie dingen. Mensen zijn namelijk ten goede of ten kwade bereid om te vechten voor wat zij als goed zien. Dit kan iets kleins zijn, zoals een secretaresse die opslag lospeutert voor haar baas, tot grote dingen zoals revoluties. Dit heeft natuurlijk ook weer een duistere zijde: Voor sommigen zijn de daden van de taliban heldendaden, terwijl wij het als terrorisme zien. Maar ook zij vechten voor datgene waar zij in geloven.

Maar dat is het mooie aan mensen: We zijn allemaal verschillend, onze ideeën, meningen, doelen verschillen misschien zelfs nog meer. Maar allemaal, iedereen, zij wij bereid te vechten voor wat wij als het goede zien. Voor rechtvaardigheid. Het is een bewonderenswaardig iets, wat helaas enigszins verpest wordt doordat de noordpolen van onze morele kompassen verschillende richtingen op wijzen, waardoor we botsen met andere mensen. Tussen jou en je beste vrienden zijn de verschillen misschien klein en verwaarloosbaar, maar bij andere mensen die ver weg in een andere cultuur zijn opgegroeid zijn deze verschillen moeilijker weg te werken. Dit zal altijd tot spanningen leiden, want dat is de menselijke aard, hoe betreurenswaardig het ook is. Er zijn weinig mensen die niet die spanningen zouden willen weg werken, helaas wil iedereen dat doen door anderen zich naar hun wereldbeeld te laten schikken. Dat werkt niet. Daarom zullen problemen tussen mensen, klein of groot, altijd blijven bestaan. Dat is nou eenmaal de menselijke aard.