Wetenschap op z'n Quizlets

Tim Burton’s “Nightmarish Universe” – Lisa (BIack)

Tim Burton is een Amerikaanse filmregisseur, producent, schrijver en animator. Hij staat vooral bekend om zijn donkere, gothic, horror en fantasy manier van films maken. Bekende films zijn Edward Scissorhands, The Nightmare Before Christmas, Sleepy Hollow en Sweeney Todd. Hij werkt veelvuldig met de bekende acteur Johnny Depp en ook Helena Bonham Carter verschijnen vaak in zijn bijzondere en decorrijke films.

Tim Burton films zijn in deze tijd bijna een begrip. Iedereen heeft vast wel eens een van zijn films gezien of er in ieder geval van gehoord. Met zijn verhalen en bijzondere mise-en-scene heeft Tim Burton het voor elkaar gekregen om een “Nightmarish Universe” te creëren, maar hoe heeft Tim Burton dit “Nightmarish Universe” gecreëerd en wat zijn daar de stijlkenmerken van? Om het even makkelijk te houden, vergelijken we drie films, namelijk Vincent – een korte animatie film - , Edward Scissorhands en Big Fish. Zowel Vincent als Edward Scissorhands zijn door Tim Burton geschreven, Big Fish is gebaseerd op een boek dat hij verfilmd heeft. Aan de hand van deze drie films is het mogelijk een duidelijk antwoord te formuleren en het Nightmarish Universe dat Tim Burton geschept heeft aan het licht te brengen.

Als jong kind werd Tim Burton geïnspireerd door vele dingen die later invloed hebben gehad op zijn werk. Hij was onder andere een enorme fan van monsterfilms en de Amerikaanse acteur Vincent Price die in vele horrorfilms speelde – en onder andere ook de stem van Thriller heeft ingesproken. Door deze fascinatie werd Burton gezien als een outsider in de suburb waar hij vandaan kwam. In zijn latere films zie je dit thema enorm veel terugkomen. We pakken even de drie voorbeelden erbij. Neem Vincent, waar Vincent Malloy zich compleet afzondert van de rest van de kinderen, maar ook anders is door de verhalen die hij leest. (“While other kids read books like Go, Jane, Go! Vincent’s favorite author is Edgar Allen Poe.” – Vincent) Hetzelfde geldt voor Edward Scissorhands. Edward is een complete uitzondering van de rest in de wijk waar hij in woont. Ook in Big Fish zijn vooral alle bijpersonages die verschijnen duidelijke outsiders, maar ook Edward Bloom zelf. Hij voelt zich nooit ergens echt thuis en vertrekt in het begin van de film dan ook uit de Suburb waarin hij leeft. Het vertrekken uit de suburb/werkelijkheid waar deze personages zich niet thuis voelen en ontsnappen in fantasie komt duidelijk terug in alle drie deze films. Vincent doet zich voor als iemand anders, Edward Bloom maakt een verhaal van zijn hele leven en Edward Scissorhands is de fantasie ontsnapping uit de suburb zelf.

Hiermee komen we ook een beetje bij het volgende thema dat vaak terugkomt. Zoals al eerder vermeld, is Tim Burton duidelijk een monsterfanaat en in zijn films komt meerdere keren terug dat monsters niet per se gevaarlijk en eng hoeven te zijn. In Big Fish wordt het zelfs letterlijk gezegd. (“It was that night I discovered that most things you consider evil or wicked are simply lonely, and lacking in the social niceties.” – Edward Bloom in Big Fish) Maar ook de reus in Big Fish, die volgens alle wijkbewoners een “monster” is, blijkt uiteindelijk gewoon eenzaam te zijn. Dit zie je terug in Edward Scissorhands – die net zoals de reus gezien wordt als een monster – en Vincent Malloy die ook een een eenzaam figuur is en daardoor monsterlijk overkomt, maar gewoonweg buiten de maatschappij valt.

Ook de dood is een thema dat vaak terugkeert in Tim Burton’s films. In een interview vertelt Tim Burton dat dood een taboe was in de maatschappij waar hij in opgroeide, maar hij ziet dood als een onderdeel van het leven en probeert dat ook over te brengen. In Big Fish zie je het het meest duidelijk - waar de dood een hele grote rol speelt omdat Edward Bloom op de rand van de dood hangt – maar ook bij Edward Scissorhands en Vincent keert het thema terug. De dood stuurt zijn verhalen aan. Zonder de geboorte van baby's kunnen wij niet verder, omdat niemand ons opvolgt, maar net zoals geboren worden is sterven ook een onderdeel van de cirkel van het leven. In zijn films laat Tim Burton zien dat de dood niet gezien hoeft te worden als een taboe, maar al een onderdeel van het leven en een reden om elke dag tot het uiterste te leven.

Als laatste terugkerende thema vindt Tim Burton het erg leuk om te spelen met de scheidingslijn tussen fantasie en realiteit. Dit komt ook een beetje overeen met het ontsnappen uit de suburb of realiteit en leven in een fantasie. In zowel Big Fish als Vincent leeft de hoofdpersoon half in een fantasiewereld, maar hoewel sommige delen toch wel overduidelijk fantasie zijn, is de scheidingslijn vervaagd. Een goed voorbeeld hiervan zijn de twee vrouwen in Big Fish die in zijn verhalen een Siamese tweeling zijn. William Bloom – Edwards zoon – gelooft niks van de verhalen van zijn vader en gaat ervan uit dat alles verzonnen is, maar dan verschijnen de twee vrouwen op de begrafenis van Edward Bloom. Echter, niet als Siamese tweeling, maar als eeneiige tweeling. In dit soort kleine twists wordt er duidelijk met die scheidingslijn gespeeld en soms is het niet duidelijk waar de werkelijkheid overvloeit in fantasie en andersom, wat de films van Tim Burton iets magisch geeft.

Nu we het inhoudelijke deel van Tim Burton zijn films gehad hebben, kunnen we gaan kijken naar die beroemde mise-en-scene. De mise-en-scene is de combinatie van decor, acteerwerk - zonder dialoog -, kader - wat is er te zien - en nu betrekt ik er ook eventjes muziek bij omdat dit bij Tim Burton ook een grote rol speelt.

De decors van Tim Burton zijn erg geïnspireerd door het Duitse-Expressionisme. Ze bevatten veel organische vormen, rondingen en krullen die terugkomen in deze stijl van zowel film als kunst. Het zijn surrealistische decors, vaak met veel natuurlijke elementen erin, maar ook veel met de mens tegenover de natuur. Dit zie je terug in de “mad scientist” die vaak terugkomt in zijn films. Bijvoorbeeld in Big Fish, waar de jonge Edward Bloom in een mechanische stellage moet liggen terwijl hij groeit om te blijven bewegen. Burton speelt vaak met deze elementen in zijn films en het maken van deze decors kost dan ook een vermogen – voornamelijk omdat hij zoveel decors gebruikt. Omdat Burton een animatie-achtergrond heeft, zijn de decors die hij maakt vaak theater- en animatieachtig, wat over het algemeen wel past bij de rest van de stijl van Burtons films.

Qua kostuum en make-up hanteert Tim Burton een erg overdreven manier van het uitdrukken van karakters. Kijk bijvoorbeeld naar Edward Scissorhands, die als personage heel interessant is, maar nog interessanter wordt door zijn bleke huid, kleine mond en redelijk angstaanjagende, leren kostuums met natuurlijk de gigantische scharen. Ook deze kostuums en de make-up zijn weer erg gebaseerd op de Duits-Expressionistische film. Daarnaast lijkt het ook alsof de personages een beetje op hemzelf gebaseerd zijn. Veel van zijn karakters bevatten Tim Burtons zwarte “vogelnest” haar en hebben vaak grote ogen en een kleine mond. Dit gebruikt hij niet alleen enorm veel in zijn animaties, maar ook in speelfilms komt dit terug. Hij legt er duidelijk een nadruk op.

Tim Burton werkt ontzettend veel met Johnny Depp samen, die in acht van zijn films speelt. Hij heeft Johnny Depp ontdekt bij zijn vierde lange film, Edward Scissorhands, en dat is ook de debuutfilm van Johnny zelf. Verder is Helena Bonham Carter ook vaak terug te vinden in zijn films. Op zichzelf passen deze twee acteurs goed binnen het universum van Tim Burton als je kijkt naar hun uiterlijk - donker haar, lichte huid - maar ook in de speelstijl van de twee acteurs passen ze perfect in het universum. Tim Burton hanteert vaak een groteske speelstijl, hiermee wordt bedoeld dat de speelstijl totaal niet overeenkomt met de werkelijkheid, maar omdat film een nieuwe dimensie creëert en Tim Burton dit er nog extra dik bovenop legt, komt dit in zijn films juist wel geloofwaardig over.

Hoewel de muziek officieel niet bij de mise-en-scene hoort, wil ik deze wel even benoemen. Net zoals veel regisseurs heeft Tim Burton een muziekkant waar hij vrijwel al zijn films mee doet. Bij Tim Burton is dit Danny Elfman, de man die het universum waarin Tim Burton zijn films creëert nog een extra laag meegeeft. De magische wereld wordt pas echt van het scherm afgetild door Danny Elfman’s betoverende muziek en die muziek maakt dan ook het complete sfeertje af.

Al met al heeft Tim Burton in de jaren dat hij films maakt een compleet eigen wereld gecreëerd, met zijn eigen wetten en eigen monsters. Een Tim Burton film is meteen te herkennen en sleept je elke keer opnieuw mee het verhaal in, hoe onwerkelijk of bijzonder deze ook is. “And my soul from out that shadow that lies floating on the floor. Shall be lifted- nevermore!”


Bronnenlijst


Films/videos
• Vincent https://www.youtube.com/watch?v=fxQcBKUPm8o
• Edward Scissorhands
• Big Fish
• Interview http://www.youtube.com/watch?v=ki2CtwigsDY

Websites
• Edgar Allan Poe http://www.poestories.com
• Vincent Price https://en.wikipedia.org/wiki/Vincent_Price_filmography

Boeken
• The Melancholy Death of Oyster Boy & Other Stories – Tim Burton
• Tim Burton; A Child’s Garden of Nightmares – edited by Paul A. Woods
• The philosophy of Tim Burton – edited by Jennifer L. McMahon
• Burton on Burton – edited by Mark Salisbury
• Understanding Film Theory – Christine Etherington-Wright and Ruth Doughthy
• Dr. Seuss’ Slaap Boek – Dr. Seuss
• How the Grinch Stole Christmas – Dr. Seuss
• The Raven – Edgar Allan Poe