Wat is rechtvaardigheid waard?

Vanavond keek ik de herhaling van een tv-programma over de politie. Eén van de casussen ging over jonge drugsdealers. Twee politie-agenten kwamen aan het woord, om het even te parafraseren:

Politieagent 1: Ik vind dat ze niet hard genoeg gestraft worden.
Politieagent 2: Het is moeilijk als je jongeren als dit tegenkomt en moet straffen. Ze beginnen vaak drugs te verkopen, omdat ze in armoede zijn opgegroeid en snel geld willen verdienen. Sommige leren uit hun fouten, maar vaak krijgen ze dan een gevangenisstraf en een boete van duizenden euro's en dan gaan ze weer drugs verkopen om die te kunnen betalen - dan komen ze in een vicieuze cirkel terecht.

Er zijn andere, kleinere momenten die me aanzetten tot het maken van deze column. Zoals een vriendin, die in haar boek liet eindigen met - in haar ogen een terechte - wraakactie op de antagonist, die een publieke shaming inhield. Zoals een vriend, die denkt dat de enige manier om kinderen iets te leren is door ze te straffen.

Kort gezegd: mensen denken vaak dat straf dé oplossing is. En ik snap de gedachte. Het is een makkelijke gedachtegang. Iemand doet iets mis, iemand draagt er de negatieve gevolgen van, dus iemand leert en wordt een betere persoon. Het is ook een gedachtegang die in de meeste gevallen niet werkt - en die vaak wegneemt van de menselijkheid van een persoon én de complexiteit van de situatie.

Om even terug te komen op de politieagenten: politieagent 2 heeft duidelijk meer empathie en begrip over de hele situatie dan politieagent 1. Politieagent 1 denkt dat, als de drugdealers wat langer in het gevang zitten of een hogere boete moeten betalen, ze hun lesje zéker geleerd zullen hebben. Politieagent 2 ziet echter in dat het niets zal veranderen: wanneer deze jonge drugsdealers weer vrij worden gelaten, komen ze in precies hetzelfde (of zelfs een ongunstiger) milieu terecht als voordien. Een gevangenisstraf is simpelweg niet genoeg om iemand de middelen te geven om uit die vicieuze cirkel te breken.

Daarbij komt bij een straf vaak iets... sadistisch kijken. Iemand doet iemand pijn, dus nu moet die persoon lijden. Maar... waarom? Iemand straffen veroorzaakt enkel pijn. Het doet niets om de situatie te verbeteren voor wie dan ook, behalve dat we onszelf een schouderklopje kunnen geven, denkend dat we deel uitmaken van een 'rechtvaardige' maatschappij. Maar wat is 'rechtvaardigheid' waard, als het niets doet om te voorkomen dat criminelen dezelfde fouten zullen maken?

We zitten in deze vreemde paradox, waar iedereen gelooft dat mensen kunnen veranderen, maar niemand effectief wil dat mensen op een positieve manier zullen veranderen. Want als iemand drugs dealt en de volgende dag inziet dat hij verkeerd was - wat is die gevangenisstraf dan nog waard?

Meld je gratis aan om ook reacties te kunnen plaatsen